ТАВАНТОЛГОЙН хэлэлцээнээс эдийнзасгийн сэргэлт хамаарнахэмээх хүмүүсийн хүлээлттэвчээрийн заагийгшалгасаар. Учир ньТавантолгойн хэлэлцээрзавсарлага авсан тухайажлын хэсгээс мэдээллээ.Завсарласны шалтгаанЧалкотой байгуулсангэрээ болон тус компанидМонгол Улсын төлөхёстой өрийн асуудлаасүүдсэн аж.

ЗҮҮН ЦАНХИ 5-6 ЖИЛ БАРЬЦААЛАГДЖЭЭ

Манай улс 2011 онд Хятадын "Чалко" компанитай гэрээ хийж, нүүрсээрээ эргүүлэн төлөх тохиролцоотойгоор 350 сая ам.доллар зээлсэн. Үүнээс 150 сая ам.долларын өр үлдээд байгаа юм. Мөн Эрдэнэс Тавантолгойтой байгуулсан уг гэрээ гуравдагч талд хаалттай, нууц байсан. Нууц гэдгийн цаана томоохон асуудал үүсэх заалт байсныг манай талаас нэг нь ч олж хараагүй байсан болж таарч байгаа юм. "Чалко"-той байгуулсан гэрээгээр өрөө төлж дуусах хүртэл "Чалко"-д зүүн Цанхиас олборлосон нүүрсээ 100 хувь нийлүүлэх тухай заалт бий. Мөн өрөө төлж дуусаад дахин таван жил олборлосон нүүрснийхээ 80 хувийг нийлүүлэх гэрээ хийчихжээ. Үүнийг хэлэлцээний үед гэрээг нарийн судлах"явцад" илрүүлсэн байна. Гэвчаль болох нааштайгаар шийдэхийг хүсч буйгаа ажлын хэсгийн ахлагч Монгол Улсын сайд М.Энхсайхан хэлсэн юм. Хэдийгээр ард түмэнд амласан Эх орны хишигт зарцуулахаар мөнгө зээлсэн гэх боловч цаашлаад 10 жилийн хугацаанд Зүүн Цанхиа бүрэн барьцаалсан болж таарав. Хариуцлага тооцох тухай ярих гэхээр Монгол Улсын гурван сая иргэн бүгд хамсаатан болчихсон байдаг. Тиймээс төвөг багатайхан зохицоод шийдвэр гаргах гарц хайх нь чухал гэдгийг албаныхан хэлж байв. Гэрээ байгуулах үед мэргэжилтнүүд болоод манай талын төлөөлөл уг гэрээтэй бүрэн танилцаагүйн горыг ард түмэн чихрийн хэлтэрхий долоосныхоо төлөө үүрэх болчихож. Тэгэхээр бид энэ гэрээг илүү нарийн судалж, шийдэх асуудлаа өөрсдөө олохгүй бол маш их уршигтай юм байна. Элдэв шуугиан тарилгүй энэ асуудлыг шийдэх гарц, гаргалгаа хайж байна гэх сайхан үгээр ам Таглаад л өнгөрөх вий гэх болгоомжлол төрж байлаа.

НЬЮ-ЙОРКИЙН АРБИТРЫН ШҮҮХЭД ДУУДАГДАНА

Шинэ хөрөнгө оруулагчдаас урьдчилгаа төлбөрт 150 сая ам.доллар өгөх боломжтой гэдгээ манай талд илэрхийлсэнбайдаг. Тэгвэлурьдчилгаагаараа өрөөтөлчихөөд Чалкотой байгуулсан гэрээгээ цуцлах боломж байгаа эсэхийг албаныхнаас тодруулахад Монгол Улсын сайд М.Энхсайхан "Ингэвэл Монгол Улсын Засгийн газар дор хаяж 50 сая ам.долларын төлбөрт унаж, Нью-Йоркийн арбитрын шүүхэд дуудагдана. Хэрвээ Чалко ирээдүйд олох байсан 5-6 жилийн.хээ ашгийг нэхэмжилвэл бид өгөхөөс өөр аргагүй" гэсэн юм. Ийм л гэрээ байгуулсан аж. Өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмрөв гэгчээр өдгөөтэнхээ мэдэн бархирсан ч нэгэнт хожимлжээ.

Тэгэхээр одоо яах вэ. Мэдээж шийдэл олохын төлөө ажлын хэсгийнхэн явж буйгаа илэрхийлсэн. Хэрэв энэ асуудлыг шийдэж чадахгүй бол бид Чалкогийн 150 сая ам.долларын өртэйгэа үлдэнэ. Энэ өрөндөө жилийн 12 хувийн хүү төлж байгаа нь гашуун үнэн. Мөн тэд энэ өрийг нүүрсээр хаалгах сонирхолгүй байгааг албаныхан дуулгасан. Учир нь дэлхийн зах зээлд нүүрсний үнэ хоёр дахин унасан. Баялаг арвинтай Монгол Улсын иргэн хэмээн цээжээ дэлдэн цамаархдаг нь аль хэдийнэ өнгөрсөн хорвоо болж.

ЧАЛКОТОЙ ХИЙСЭН ГЭРЭЭ БЭРХШЭЭЛ БОЛЖ БАЙНА

Том төсөл, том мөнгө, том хөрөнгө оруулалт, 30 жилийн хамтын ажиллагааны тухай яригдаж буй тул судалгаатай хандах гэж талууд хичээж байгаа. Хөрөнгө оруулагч тал цаг хэрэгтэй байгаагаа илэрхийлсэн байна. Ялангуяа "Чалко"-той холбоотой өр төлбөр, гэрээний үүргийг хөрөнгө оруулагч тал өөр дээрээ авах асуудал эрх зүйн хувьд бэрхшээлтэй байж мэдэхээр байгааг албаныхан хэлсэн.

Ээдрээтэй, бэрхшээл тэй асуудал дахин хаанаасгараад ирэх вий гэх болгоомжлол тэдэнд байгааг дуулгасан. Мэдээж шийдэл олох гэж хичээж буйгаа ч хэлж байлаа. Чалкотой байгуулсан гэрээний үр дагаврыг сайтар нягтлахын тулд цаг хугацаа хэрэгтэй хэмээн М.Энхсайхан хэлсэн. Алдаа гаргавал манай Засгийн газар, Консорциум наад зах нь 50 сая ам.долларын торгууль төлөх, цаашилбал Хан ресурсын жишээгээр Олон улсын арбитрт дуудагдах магадлалтай. Тиймээс алдах эрхгүй гэдгийг тэрээр онцолж байв. Ядаж байхад яр гэгчээр хэлэлдээ хийж байх энэ цаг дор Эрдэнэс Тавантолгой компанийн гүйцэтгэх захирал Я.Батсуурийг цагдан хорьсон нь олны анхаарлын төвд байна. Тэгэхээр өрхийн тэргүүн эзгүй хойгуур энэ айлын эрх ашгийг хэн хамгаалах бол гэх асуулт урган гарч байгаа юм. Энэ талаар Ажлын хэсгийн ахлагч М.Энхсайхан "Хууль хяналтынхан ажлаа хийж байна гэх байх. Гадуур байцааж шалгах ажлаа хийж болдоггүй юм уу гэж хэлж,бичиж үзсэн. Гэвч таг чиг. Энэ нь хэлэлцээний үр дүнд гэхээсээ илүү яриа хэлэлцээний уур амьсгалд таагүй нөлөө үзүүлэх байх. Манайхан ч үнэн худал баахан л цуурна. Уур амьсгалд муу нөлөөлнө гэдэг нь ойлгсмжтой" гэв. Ямартай ч энэ асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх, хэлэлцээ хаана хүрч өндөрлөхийг хүлээхээс аргагүй.