Дэлхийн өнгөт төмөрлөгийн үйлдвэрлэлийн 46 хувийг хөнгөн цагаан, 25 хувийг зэс, 17 хувийг цайр, 11 хувийг цагаан тугалга эзэлдэг байна. Цайр хэмээх мөнгөлөг саарал өнгийн металл нь өнгөт төмөрлөг дотроо гуравдугаарт бичигддэг аж. Өдгөө Хятад, Канад, Япон, Солонгос улсад цайрын хэрэглээ төвлөрч, нийт үйлдвэрлэсэн цайрын 50-иас илүү хувь тэдэнд ногдож буй. Хамгийн том цайрын ил уурхай Teck Cominco-ийн "Red Dog".
Энд жилд 554.000 тонн металл "цайр үйлдвэрлэдэг бөгөөд ''энэ нь дэлхийн хэрэглээний тав орчим хувьтай тэнцэж байна. Харин Монгол Улсын цайрын батлагдсан нөөц нь металлаар 1.000.000 тонн бөгөөд одоогоор жилд 50 мянган тонн цайрын баяжмал үйлдвэрлэж экспортолдог. Энэ нь дэлхийн  цайрын үйлдвэрлэлийн 0.42 хувьтай Тэнцэх юм. Яагаад цайрыг байгалиас олборлосоор байна вэ. Мэдээж хэрэгцээ бий учраас энэ металлыг газраас
ухан гаргаж, баяжуулж, бас өвөрмөц чанарыг нь харгалзан үзэж олон салбарт ашигласаар иржээ. Дэлхийд цайрын хомсдолд орсон хоёр тэрбум хүн амьдарч байгаа гэсэн судалгаа байна. Тэгэхээр хүний биед хэрэгцээтэй цайрыг бид хоол хүнснээс авдаг байх нь. Хэрвээ цайрын дутагдалд орвол олон төрлийн өвчин тусах магадлалтай аж. Цайрын "дутагдалд орсон хүүхдийн ''өсөлт, бэлгийн бойжилт зогсох, удаашрах, дархлаа '"'сулрах,  гэдэсний  өвчин тусах нь түгээмэл байдаг гэнэ. Ийм байдлаас үүдэн жилдээ 800.000 хүүхдийн амь насанд аюул учирдаг гэх харамсмаар тоог en.wikipedia.org-т бичжээ. Насанд хүрсэн хүний биед ойролцоогоор 2-4 грамм цайр байдгаас 90 хувь нь яс, булчинд байдаг аж. Түүнчлэн жирэмсэн үед хугацаанаасаа өмнө төрөхөөс урьдчилан сэргийлэх болон арьсны үрчлээг удаашруулах, ясны гэмтлийн эдгэрэлтийг хурдаагах эм, бэлдмэлүүдэд хольц болон ордог онцлогтой металл юм. Хүн өдөр тутам хүнсээр авах ёстой цайрын хэмжээ нь эмэгтэй хүнд 8 милограмм, эрэгтэй хүнд 11 милограмм гэдгийг АНУ-д тогтоожээ. Бид цайрыг "идэх"-ээс гадна түүнээс бүтсэн бараа бүтээгдэхүүнийг өдөр тутам хэрэглэсээр байгаа. Цайр нь зэврэлтэд хамгийн тэсвэртэй, хөнгөн жинтэй элемент учраас ус, шингэнтэй байнга харьцдаг машин техник болон усан онгоцны үйлдвэрлэл, сантехник, дулааны шугам, компьютерийн процессорын төмөр гэр, ус дамжуулах хоолой, агааржуулалтын хоолой зэрэгт өргөн ашиглаж иржээ. Мөн будаг, резинэн дугуй, батерей хийх, толь цайрдахад хэрэглэдэг байна. Цайрт суурилсан энергийн системүүд олон давуу талтай. Гар утасны болон цахилгаан, бензин хосолсон хөделгүүртэй, дахин цэнэглэдэг батерей хийхэд цайрыгашигладаг. Энэ нь цайрникель, мөнгө, цайрыи төрлийн батерей юм. БгазЗ буюу гууЛийН бүтцийн 10-40 хувийг цайр эзэлнэ. Тиймээс гуулийн хэрэглээ нэмэгдэхийн хэрээр цайрын эрэлт есёх нь дамжиггүй. Өнөө үед гуулийг хаалганы гоёмсог бариул, гэрлийн бүрхүүл, гоёлын зүйлст өргөн хэрэглэж буй нь загвар зохион бүтээгч, архитектор, интерьерийн дизайнеруудын сонголттой шууд холбоотой юм. Мөн хөгжмийн зэмсэг, усны хавхлагт ашиглаж байна. Цайрын олон төрлийн нэгдлийн хэрэглээ ч багагүй. ТухайлбаЛ, цайрын карбонат болон глюконатыг хооЛ хүнсэнд нэмэлт тэжээл бол гож, цайрынхлоридыгүнэртэн, дездорант, цайрын пиритионыг хагны эсрэгшампуньд, цайрын сульфитыг гэрэлд идэвхтэй будаг буюу цагаан будагт хольц болгох, цайрын метйль болон диетилийг органикийн лабораторид хэрэглэдзг аж. Дэлхийд Жилд 14 сая гаруй тонн цайр үйлдвэрлэж байгаагийн 52хувь нь метаплыг зэврэлтээс хамгаалахад, 17 орчим хувь нь гуулин бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд, 16 хувь нь цайрт суурилсан хайлш үйлдвэрлэхэд зориулагддаг гэнэ. Цайрыг дахин хэрэглэж болдог тул 70 орчим хувийг олборлон үйлдвэрлэлд ашиглаж, үлдсэн 30 хувийг дахин боловсруулж байна. Дахин боловсруулай, хаягдлаас цайрыг ашиглах технологи улам боловсронгуй болсоор байгаа гэнэ.
Цайр дутагдвал шарх удаан эдгэрдэг
Хүний бие организм эд эсийн бүрэлдэхүүнд орох, бараг наяад төрлийн химийи элементээс бүрддэг. Эрдэс бодисын дутагдал эсвэл илүүдэл нь бодисын солилцоог алдагдуулах, бусад эрхтэн, системийг хүндээр өвчлөхөд нөлөөлөх нь бий. Цинк буюу цайр нь биө организмд нэн хэрэгцээтэй, стратегийн чухал элемент болно. Цайр нь дархлааг тогтворжуулж, 200-гаад төрлийн ханиад томууны вирусээс сэргийлдэг байна. Цайртай хамт хэрэглэсэн А, С витамины чанар, үйлчлэл нь илүү үр дүнтэй болохыг дархлал судлаачид тогтоожээ. Үүний сацуу цайр нь цус төлжүүлэх, уураг болон нуклеины хүчлийг үүсгэхэд идэвхтэй үүрэг гүйцэтгэдэг. Эрдэс бодис нь бие организмыг нүүрс хүчил зэрэг хорт бодисоос ангижруулахад тустай. Цайр нь үрэвслийн эсрэг үйлчилгээтэй тул яр шархыг амжилттай эдгээж, арьсыг нян бактериас хамгаалдаг. Голдуу ургамлын хоол хүнс хэрэглэдэг хүмүүст цайр дутагддаг. Цайр дутагдлын шинжийг амархан мэдэж болно. Бие дэх шарх, үрэвсэл удаан аньж эдгэдэг. Цайрын дутагдал нь өсөж яваа бие организмын бэлгийн болон гормоны хөгжилд сөрөг нөлөөтэй. Гахай, үхэр, тахианы мах , Загас, далайн бүтээгдэхүүн, самар, шинэхэн болон хатаасан меег, Шош, вандуй зэрэг бүтээгдэхүүнд цайр их байдаг.