Украины дайнаасаа үүдэлтэй Европын холбооноос Оросод тавьсан хориг олон улсад нөлөөлж магадгүй талаар дэлхийн хэвлэлүүд онцлон бичих болсон.   Улс төрийн тогтворгүй байдал, дайн дажин, байгалийн гамшиг, осол аваар гээд олон улс санхүүгийн их бага эрсдэл амсаад байгаа хэдий ч энэ бүхэн түр зуурын үзэгдэл гэдэгт тэд итгэлтэй байгаа нь илэрхий. Өнгөрсөн жилээс эхэлсэн хөрөнгийн урсгалын өөрчлөлт, дэлхийн зах зээл дэх эрдэс баялгийн үргэжилсэн уналтууд олон улсын санхүүг тааламжгүй байдлыг бий болгосон хэдий ч  ихэнх нь хамтын бодлого, олны зүтгэлээр эрсдэл багатай даван туулахаар хичээцгээж байна.

Ер нь бол аль ч улсад хямралаас гаргах бэлэн жор гэж байдаггүй.  Улс орныхоо онцлогт нийцсэн бодлого шийдвэрүүдийг хэрэгжүүлж, хамтдаа зүтгэж байж л эдийн засгаа босгож авдаг бодит түүх олон.

Төсвийн гуравны нэгний, эрдэс баялгийн экспортын мөн гуравны нэгийг бүрдүүлж ирсэн нүүрсний салбар энэ жилийн хувьд тун ч таагүй,  2011 онд 130 долларын үнэтэй байсан Тавантолгойн коксжих нүүрс өнөөдөр 35 доллараар зарагдаж байна.  Зэс,төмөр гээд дэлхийн эрдэс баялгийн зах зээл дэх үнэ өсөөгүй, нөгөө талаар  гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нэмэгдээгүй гэхчихлэн олон олон шалтаг, шалтгаануудаас болж  уул уурхайн салбараас хараат улс орны хувьд манай эдийн засаг тааруухан хэвээрээ байна.  Ханшийн савалгаа, инфляцийн өсөлт улам гүнзгийрэх тал руугаа орж, сөрөг хүчин хэл амаа гозогнуулах юмтай болсондоо жигтэйхэн  баяртай байна уу гэлтэй харагдах болов.

Сав л хийвэл Засгийн газар руу дайрч, Ерөнхий сайд руу довтлох болсон сөрөг хүчний хувьд  эдийн засаг хямрах тусмаа сайн бололтой. Учир нь эдийн засгийг хямралаас гаргах  Засгийн газрын бодлогыг унагаж, гацаа талаар сөрөг хүчин ихээхэн чармайлттай ажиллаж байгааг харахад ийм сэтгэгдэл төрж байна.  Зөвхөн сөрөг хүчин ч гэлтгүй зарим нэг хүмүүсийн хувьд эдийн засгийг эрчимжүүлэх бодлого хэрэгжихгүй байх тусмаа л  өөрт нь хэрэгтэй аж.  Нүүрсээ зөөх экспортын төмөр зам барих ажлыг албаар харлуулах, ямар нэгэн байдлаар гацаах нь монголчуудын хямралтай тэмцэж байгаа хэлбэр. Харин бусад улсын хувьд Засгийн газраа харааж, зүхэж, хавчиж, шахахаас илүү бодлогыг дэмжиж, хамтарч, нягтрах замаар хямралаас гаргах төлөвлөгөөгөө боловсруулдаг.

 Эдийн засгийг эрчимжүүлэх зуун хоногийг үүрэг аваад ажилдаа орсон Засгийн газар хариуцлага тооцоход 14 хоног үлдсэнийг цөөнхийн зүгээс баяртайгаар дуулгав болов. Эндээс харахад сөрөг хүчин яагаад хариуцлага тооцох ёстой гэсэн үгийг байн, байн сануулах болсон нь  эдийн засгийг эрчимжүүлэх зуун хоногт ханшийг зохиомлоор өсгөсөн үү гэх хардлага төрүүлэх үндэслэл болж буйг ч хэлэх нь зөв биз. Хямрал АН, МАН-ын гишүүдээр нь ялгаварлахгүй ч ядуугаас хөрөнгийг нь булааж, баячуудад боломж олгож байдгаараа хямралын хамгийн том золиос нь энгийн иргэд болдог.  Магадгүй МАН-ын  томчуудад хямрал төдийлөн нөлөөлөхгүй болохоор хямралаас гарах гарцыг гацаах тусмаа тэдэнд ашигтай байхыг хэн мэдлээ.  Тийм ч учраас сөрөг хүчинд хямралаас гарах  төлөвлөгөө боловсруулж, хамтарч ажиллах нь сонин биш, харин Засгийн газрын бодлогыг харлуулах замаар улстөрийн тоглолтоо хэрэгжүүлэх нь илүү чухал байж болох юм.

 Эдийн засгийг эрчимжүүлэх зуун хоног дуусахад ойрхон байгаа. Сөрөг хүчний болоод Ардчилсан намын зарим нэг фракцуудын зүгээс  энэ зуун хоногт эдийн засаг хэрхэн уруудан доройтсон талаарх материал цуглуулж, эрх баригчдын эсрэг хэрэглэх лавтай. Ингэхэд энэ хямрал хэзээнээс, юунаас эхлэлтэй вэ гэдгийг хариулах гээд үзье.

 Монголд орж ирэх гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт дөрвөн тэрбум доллараас хоёр болтлоо доошилсон шалтгаан юу вэ?  2012 онд  Ш.Занданшатар нарын санаачилсан  Стратегийн ач холбогдол бүхий салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах тухай хуулийг баталснаар Монголд орж ирэх гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 55 хувиар унасан гэх эдийн засагчдын дүгнэлт бий.  Хэдийгээр энэ хуулийг өнгөрсөн жилийн намар ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулж өөрчилсөн ч гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэлцлийг бий болгохын тулд Монголын төрд багагүй цаг хугацаа, чармайлт хэрэгтэй байгааг бодит эдийн засаг харуулж буй. Нөгөө талаар Оюутолгойн гэрээ хэлэлцээрийг өөрчилнө гэсэн популистуудын тоглолтоос болоод далд уурхайн санхүүжилт энэ жилд орж ирэх магадлал тун бүрхэг болчихлоо. Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын асуудал хойшлогдох тусах Монголд орж ирэх хөрөнгө оруулалт ч зогсонги байдалтай байна.

Төсвийн дийлэнхийг дангаараа бүрдүүлж ирсэн нүүрсний салбарын орлого муу байгаа нэг шалтгаан нь Чалькогийн өр. 350 сая долларын зээлийг хүүтэй нь төлөх гэж гурван жилийн турш "Эрдэнэс Тавантолгой” дэлхийд хаа ч байхгүй хамгийн чанарлаг нүүрсийг үнэгүй зөөж байна. Үүний үр дүнд нүүрсний үнэ  дөрөв дахин уначихаад байна.  Эдийн засгийн хүндрэлийн эх үндэс болсон эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд Монголын төр талцан тоглохоос илүү хамрах зарчмаар ажиллавал хямралыг богинхон хугацаанд даван туулах боломж бий.   Гагцхүү хямралаар далимдуулан улстөр ашиг хонжоо хайж, эрх мэдэл, засгийн эрхийг гартаа авах боломж гэж хараад байгаа нөхцөлд хямралыг даван туулах гарц олдохгүй байх нь гайхах асуудал биш юм.