Хөхрөн униартсан Цаншань уулын бэлд орших Мөнгөнгүүр тосгон /Инь Чяо Сүнь/ гол үдийн наранд үзэсгэлэнтэй нь аргагүй налайна. Өндөр том хашаатай гурван давхар ижилхэн цагаан байшингуудын дундуур сүлжилдэх нам жимхэн зөргөөр хааяа нэг сагс үүрсэн нутгийн иргэд гэлдэрнэ. Тосгоноос холгүй байрлах түм дүжигнэж бус бужигнасан Дали хотын Эртний хотхоныг бодвол энд “Аялал жуулчлалын зорилтот орон” Юньнань мужийг мартагдуулахаар илэм жилэмхэн. Энэ нь надад үнэхээр таалагдсан юм.
Бидний зорьж очсон айл маань тосгоны зүүн захын айл байсан бөгөөд хашааны хаалга нь ордон музей мэт сүртэй, үүдэндээ хоёр гурван машин чөлөөтэй зогсохоор өргөн зайтай тохилог сайхан айл байв.
[video=]
Дали хотын Бай үндэстний уугуул, Жао овогтой энэ айл удмын цай тариалагч айл бөгөөд өнөөг болтол цай тариалсаар байгаа аж. Эднийх дөрвөн үеэрээ хамт амьдардаг ба биднийг хүлээж авсан Жао Пэн хэмээгч залуу орчин үеийн зах зээл, Дали хотын аялал жуулчлалын эх баялагтай уялдуулан гэр бүлийнхээ цайны тариаланд цай түүх туршилтын цэг ажиллуулах болжээ. Энэ нь бидний хувьд аз болж, хүүхдүүдээ цай боловсруулах үйл явцад оролцуулах зорилготой эднийхийг зорьж ирсэн маань энэ билээ.
- Цай бол бүх ундааны дээж юм. Цайг ууж ашиглах хүн тоогүй олон байдаг боловч бидний ууж байгаа цайг хэрхэн боловсруулсан тухай мэдэх хүн цөөхөн байдаг. Тийм болохоор би цайны тариаландаа туршилтын цэг байгуулж, Дали хотод зугаалахаар ирсэн жуулчдад цай түүж, цай боловсруулах бүхий л ажлын явцад биечлэн оролцох боломжийг хангахыг зорьсон юм гэж Жао Пэн бидэнд ярилаа.
Энэ нутгийн иргэд ихэвчлэн цай тариалдаг ба Цаншань уулын хормой тэр чигтээ номин ногоон цайны тариалан байлаа. Бид Жао Пэнгийн цайны тариаланд очих гэж уулын бэл дэх цайны тариалан дундуур өгсөн, нэлээд өндөрт гарав. Тэдний тариалангаас доошоо харахад энэ нутгийн үзэсгэлэнт байгаль эрхгүй сэтгэл сэргээнэ.
Би уг нь төрөл бүрийн цайны навчийг адил бус төрөл бүрийн модноос түүдэг гэж боддог байсан бол үнэндээ хийж боловсруулах аргын адил бусаас шалтгаалж нэг модны навчийг төрөл бүрийн цай болгон бүтээдэг гэдгийг тэндээс олж мэдсэн юм. Тэгээд ч цайны модноос таарсан навчаа түүгээд л байхад болох биш цайны навч түүхэд мөн бага бус мэдлэг, туршлага шаарддаг байлаа.
Хүүхдүүд маань Жао Пэнг дагаж цайны навч түүхээс эхлээд түүсэн навчаа жигнэж өвсний үнэрийг нь хөөх, жигнэсэн навчаа нухаж зөөлрүүлэх, халуун тогоонд хийж хуурах, хуурсан навчаа дэлгэж хатаах зэрэг бүхий л үйлд биечлэн оролцсон бөгөөд савлах уутаа өөрсдөө чимэглэн “өөрийн нэрийн брэнд”-ээ бүтээгээд нэг өдрийг олз омогтой өнгөрөөсөн билээ.
Цайны нялх ногоон навч ийнхүү бүхэл бүтэн үйлдвэрлэл бий болгож, орон нутгийн эдийн засгийн хөгжлийг өргөж байна гэхэд илүүдэхээргүй. Цайны соёлоороо дэлхийд алдартай Хятад улс нь цайны үүсэл гарлаа Юньнань мужаас эхэлсэн гэж үздэг. Тэр ч утгаараа эндэх айлуудын өнцөг булан бүр цайны анхилуун үнэрээр ханасан байдаг.
Хятадын цайны соёл нь олон мянган жилийн түүхтэй. Энэхүү түүхэн явцад цайг тариалж боловсруулах материаллаг соёлыг бий болгосон төдийгүй улмаар цайны талаар маш баялаг оюуны соёлыг хуримтлуулсан. Энэ бол Хятадын онцлог бүхий цайны соёл юм. Хятадын уламжлалт цайны соёлыг 2022 онд ЮНЕСКО-гийн соёлын биет бус өвөөр бүртгэсэн байдаг.
Хятад улсад цайны навчийг ногоон, улаан, шар, хар, цагаан, үлүн /оолонг/ гэх зургаан их төрөлд нарийвчлан ангилдаг бол эдгээр зургаан төрлийн цайг янз бүрийн цэцэгсийн үнэр амтаар баяжуулан хоёр мянга гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн дэлхий дахинд нийлүүлж байдаг аж. Тийм ч утгаараа Хятадыг “Цайны эх орон” гэхэд хүн бүхэн санал нийлдэг биз ээ.
