-ХЯТАДУУД МОНГОЛЫН НҮҮРСИЙГ "ЧАНАР МУУТАЙ” ГЭЖ ГОЛСНЫ УЛМААС ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ НЬ НАВС УНАСАН ГЭВ-

Монгол Улсын эдийн засаг, төсвийн хөрөнгийн дийлэнх хувийг нь уул уурхайн экспортын бүтээгдэхүүн эзэлдэг. Уг уул уурхайн экспортын 90 орчим хувийг манай экспортын нүүрс дангаараа эзэлдэг бөгөөд өнгөрсөн жил экспортын зорилгоо давуулан биелүүлж, түүхэн дээд амжилтаа гаргасан нь эдийн засгийн өсөлтөд ч эергээр нөлөөлсөн. Тухайлбал, өнгөрсөн 2023 оны эхний найман сарын байдлаар гэхэд нүүрсний экспортын биет хэмжээ 41 сая тоннд хүрч, улмаар оны эцэс гэхэд экспортын зорилтоо давуулан биелүүлсэн. Зөвхөн нүүрсний экспорт дангаараа гэхэд уул уурхайн салбар өнгөрсөн онд 23.4 хувиар өсөхөд чухал үүрэг гүйцэтгэж, манай орон нүүрсний экспортоо түүхэн дээд хэмжээнд хүрч, өсөлтөөрөө дэлхийн томоохон нүүрс экспортлогч ОХУ, Австрали Улсыг ардаа орхисон байдаг. Гэсэн ч өнгөрсөн онд түүхэн дээд амжилтаа үзүүлсэн нүүрсний экспортын сүүлийн үед удааширч, БНХАУ-ын хүлээн авагчид Монголоос очсон нүүрсийг голж байгаа гэнэ.

Эх сурвалжийн мэдээллээр Монголоос БНХАУ руу экспортолсон коксжих нүүрс хэвийн үед 1500 болон түүнээс дээш юаниар борлуулагддаг бол сүүлийн үед эрс буурч, 1000-1100 юань болсон аж. Ингэхдээ Хятадын компаниуд Монголын нүүрсийг "Чанар муутай” гэж голж байгаа бөгөөд хамгийн гол худалдан авагч нь бүтээгдэхүүнийг нь голсон манай орны экспортын нүүрсний зах зээл дээрх үнэлгээ буурч байгааг шинжээчид хэлсэн байна. Түүнчлэн өнгөрсөн жилийн гэнэтийн өсөлт болон зах зээл дээрх үнэлгээний асуудалтай холбоотойгоор Монгол Улс энэ жил нүүрсний экспортын биет хэмжээнийхээ зорилтдоо хүрэхгүй, 10 хувь дутах төдийд л төлбөрийн тэнцэлд ДНБ-ий дөрвөн хувьтай тэнцэх хэмжээний дарамт учрах эрсдэлтэй гэж "Fitch Ratings” болон "SXCoal”-ийн мэргэжилтнүүд үзжээ.

-БНХАУ НҮҮРСНЭЭС ТАТГАЛЗАЖ, МОНГОЛ ГОЛ ХУДАЛДАН АВАГЧАА АЛДАХ УУ-

Дээр дурдсанчлан манай улсын төсвийн хөрөнгийн дийлэнх хувийг уул уурхай, тэр дундаа нүүрсний экспорт дангаараа эзэлдэг. Харин улсын төсвийг бүрдүүлэгч нүүрсний экспорт бараг бүхэлдээ БНХАУ руу чиглэдэг. Өөрөөр хэлбэл, манай хамгийн гол худалдан авагч нь БНХАУ бөгөөд Монгол нүүрсээ урд хөрш рүү экспортолж, төсвийн хөрөнгөө босгодог гэсэн үг. Энэ жишиг ч олон жилийн турш амжилттай хэрэгжиж, цар тахлын хүнд үед нүүрсний тээврийн машин хилээр гарах тоо багасах асуудал үүссэн ч эргэн сэргэж, өнгөрсөн жилд үзүүлсэн дээд амжилтад хүрсэн. Тэгвэл шинэ мэдээллүүдтэй холбоотойгоор Монгол Улс төсвийн хөрөнгөө босгодог нүүрсний экспортынхоо хамгийн гол худалдан авагчаа алдах дээрээ тулаад байгаа юм байна.

                             Тухайлбал, Хятадын коммунист нам нүүрсний хэрэглээгээ багасгаж, цэвэр, сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг хөгжүүлэхэд анхаарч ажиллахаа одоогоос найман жилийн өмнө буюу 2016 онд НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейд мэдэгдэж байв. Харин сүүлийн жилүүдэд БНХАУ өгсөн амлалтаа зөрчиж, нүүрсний хэрэглээгээ нэмэгдүүлж байгаа гэсэн шүүмжлэл аваад байсан билээ. Гэхдээ өнгөрсөн онд БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн хуралд "БНХАУ 2028 он гэхэд нүүрсний ашиглалтаа бараг тэг хувьд хүргэж, 2060 он гэхэд Хятад нүүрсхүчлийн хийнээс ангид орон болно” гэсэн амлалт өгсөн. Өөрөөр, урд хөршийн тэргүүн нүүрснээс татгалзаж, нүүрсний хэрэглээгээ багасгахаа албан ёсоор мэдэгдсэн. Үүнтэй холбоотойгоор сүүлийн үед БНХАУ гаднын орноос татах нүүрсний импортоо тодорхой хэмжээгээр багасгаж, хүлээн авч байгаа нүүрсэндээ ч өндөр чанар, чансааны стандарт тавьж байгаа гэнэ. Түүнчлэн гангийн үйлдвэрүүдээ зогсолтгүй ажиллуулж, түүхий эдийг боловсруулж олон улсад нийлүүлдэг БНХАУ-ын хувьд гаднаас импортолдог нүүрснийхээ тодорхой хэмжээгээр гангийг үйлдвэрээ ажиллуулдаг. Харин өнгөрсөн оноос эхлэн урд хөршид нүүрсхүчлийн хий үүсгэхгүйгээр ган хайлуулах шинэ технологи нэвтэрсэн нь нүүрсний импортоо ч багасгахад нөлөөлжээ. Улмаар БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпиний мэдэгдэл, ажил хэрэгтэй холбоотойгоор Хятад даяар сэргээгдэх эрчим хүчний төслүүд эрчимжиж байгаа бөгөөд ӨМӨЗО-оос эхлэн БНХАУ-ын төв хэсэг хүртэл хэдэн арван төсөл зэрэг эхэлсэн гэнэ.

Монгол Улс нүүрсээ БНХАУ руу нийлүүлж, төсвийн хөрөнгөө босгодог. Харин БНХАУ нүүрснээс татгалзаж, сэргээгдэх эрчим хүчний төслүүддээ анхаарах болсноор нүүрсний импортоо тодорхой хэмжээгээр багасгана. Дэлхийн хэдэн арван орноос нүүрс авдаг БНХАУ нүүрсний хэмжээгээ багасгаж, аль болох чанартай нүүрс худалдан авахыг эрмэлзэж байгаа энэ үед Монголын коксжих нүүрс "Чанар муутай” гэсэн дүн авсан нь цаашдын нүүрсний экспортод сөргөөр нөлөөлж болохоор байна. Цаашилбал, төсвийн хөрөнгөө тооцоолж, багасгахгүйгээр 2028 он гэхэд нүүрснээс бүрэн татгалзах гэж байгаа БНХАУ руу чиглэх экспортдоо найдна гэвэл улсын эдийн засаг хүнд нөхцөл байдалд орж, цар тахлын үед яригдаж байсан шиг дампуурал зарлах эрсдэлтэй ч нүүр тулах аж.

https://ergelt.mn/news/48/single/42778