МОНГОЛЫН НҮҮРСНИЙ КОМПАНИУДЫН ХҮЧИН ЧАДАЛ, НӨӨЦ ХАНГАЛТТАЙ САЙН
Wood mackenzie группийн Ази, Номхон далайн бүс нутаг хариуцсан ахлах шинжээч Пралаб Бхаргаватай уулзаж, нүүрсний зах зээлийн ойрын болон хэтийн төлөвийн талаар ярилцлаа. АНУ болон БНХАУ-ын хооронд өрнөж буй худалдааны маргаан дэлхийн эдийн засагт, ялангуяа эрдэс түүхий эдийн зах зээлд нөлөөлж магадгүй болоод байна. Энэ ээдрээтэй цаг үед Монгол Улсын экспортын орлогын 40 гаруй хувийг бүрдүүлж байгаа нүүрсний салбар, түүний эрэлт, нийлүүлэлт, үнийн бодлогод нөлөөлөх хүчин зүйлсийг энэхүү ярилцлагаар дамжуулан бэлтгэлээ.
-Сүүлийн жилүүдэд нүүрсний зах зээлд ямар өөрчлөлт гарч байна вэ?
-2017 оны судалгааг харахад, олон улсын хэмжээнд нүүрсний зах зээл БНхАуаас хамаарч байна. Зах зээлд орох, гарах явц нь далайгаар тээвэрлэж буй нүүрсний зах зээлд маш их нөлөө үзүүлсэн. Энэ нь далайгаар тээвэрлэж буй коксжих болон дулааны нүүрсний ханшид ихээр нөлөөлсөн гэсэн үг. өөрөөр хэлбэл, хятад улсын бодлого далайгаар тээвэрлэж байгаа нүүрсний зэх зээлийг тодорхойлж байна.
-Хятад улс илүү сайн чанарын нүүрс авах эрмэлзэлтэй байгаа нь нүүрсний экспортод хэрхэн нөлөөлөх вэ?
-Өнгөрсөн хугацаанд БНХАУ өндөр чанартай коксжих нүүрс худалдаж авах нь ихэссэн. Гэхдээ энэ нь зөвхөн коксжих нүүрс төдийгүй бусад нүүрсэнд ч хамааралтай. Монголын нүүрс ууршимтгай чанар сайтай. Цаашдаа монгол улсад хольж нийлүүлэх хандлага түлхүү гарах байх. Ингэснээр монголд нүүрсний салбараас олох ашиг нэмэгдэх юм.
Ерөнхийдөө монгол улс нүүрсний чанараа сайжруулах ёстой.
Ялангуяа, хятадын дотоодын нүүрсийг монголын нүүрстэй холиход тун тохиромжтой. Хятад улс худалдан авагчдынхаа шаардлагаар нүүрсээ боловсруулан экспортлох нь монголын нүүрсний компаниудад том боломж олгох юм.
-Монголын нүүрсний компа- ниуд зөв чигтээ явж чадаж байна уу?
-Хэдий тийм ч шийдвэрлэх шаардлагатай геополитикийн шинжтэй асуудал цөөнгүй бий. Уг асуудлуудаа шийдчихвэл монголын нүүрсний компаниу дын хүчин чадал, нөөц бололцоо сайн. Тэд хятадын зах зээлд нүүрсээ хангалттай нийлүүлж чадна. БНХАУ-ын шаардлагад нийцсэн нүүрсийг харьцангуй сайн үнээр нийлүүлэхүйц компани олон бий.
-Монголын нүүрсний компаниуд тээврийн зардлаа бууруулахыг хүсдэг. Энэ нь ойрын хугацаанд боломжтой зүйл үү?
Эрдэнэс таван толгойн IPO гаргаж, татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийг дэд бүтцэд зарцуулбал сайн зүйл болж магадгүй. Гэхдээ ойрын хугацаанд бараг биелэх боломжгүй.
- 2025 онд ОХУ нүүрсний экспортоо хоёр дахин нэмэх зорилт тавьсан.
- Худалдааны маргаан нүүрсний зах зээлд үзүүлэх нөлөө бага байна.
- Төмөр зам барьснаар тээврийн зардал буурах боломжтой.
Үүнээс гадна төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаанд түшиглэн таван толгойхятадын хилийг холбосон ахин нэг зам байгуулахаар болсон. Авто замын барилгын ажлыг гүйцэтгэх хувийн хэвшлийн компанийг аль хэдийнэ сонгосон гэдэг. Хэрвээ энэ ажил амжилттай хэрэгжвэл таван толгойгоос хятад руу тээвэрлэх нүүрсний хэмжээг нэмэхэд дэмжлэг болно.
Нөгөөтэйгүүр энэ нь төмөр замын төслийг хойш чангааж магадгүй. одоогийн нүүрсний ханшаар тээврийн зардал өндөр байсан ч ашигтай ажиллаж чадна. харин олсон ашгаараа дэд бүтэц барих уу эсвэл өөр зүйлд зарцуулах уу гэдгээ шийдэх хэрэгтэй. Бид энэ асуудлыг уламжлалт байр сууринаас харж байгаа.
-Эрдэнэс таван толгойн IPO гаргахад таатай цаг үе мөн үү?
-Одоо хамгийн тохиромжтой үе нь. өнгөрсөн хугацааны уналт, сэргэлтүүдтэй харьцуулахад одоогийн компанийн үзүүлэлтүүд маш сайн байгаа. IPO гаргавал хөрөнгө татах сайхан боломж болох юм.
-Эрсдэл нь юу вэ?
-Хятадын зах зээл эрсдэлд тооцогдоно. БНХАУ агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээ авч байгаа. Үүнээс болж ган зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээ бууруулахаар төлөвлөсөн. Энэ чиглэлд идэвхтэй бодлого баримталж байгаа болохоор алсдаа коксжих нүүрсний эрэлт буурна гэсэн үг. Иймд хятадын засгийн газрын бодлогоос шууд хамааралтай болж байна. Энэ нь ирээдүйд маш том эрсдэл болно.
-Цаашдаа дэлхий дахинд нүүрсний эрэлт хэрхэн өөрчлөгдлөх вэ. Дунд болон урт хугацаанд ямархуу байх бол?
-Ойрын хугацаанд нүүрсний нийлүүлэлт эрэлтээсээ бага зэрэг давах төлөв байна. Урт хугацаагаар тооцвол, Зүүн өмнөд Ази болон Энэтхэг улс нүүрсний зах зээл тэлэх гол түлхүүр болно. Энэтхэгийн хэрэглээ маш бага байгаа ч одоогийн засгийн газар нь дэд бүтцээ хөгжүүлэх сонирхолтой байгаа юм.
Өнгөрсөн улиралд Энэтхэгийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 8.2 хувиар өссөн.
Цаашид ч өсөх төлөвтэй байна. Урт хугацаанд энэ өсөлт нь гангийн өсөлтийг дэмжих болно. Мөн дотоодын үйлдвэрлэлд илүү их нөлөөлнө. Үүнээс гадна Индонез, Тайланд зэрэг Зүүн өмнөд Азийн бусад оронд шинэ үйлдвэрүүд барих төлөв байна.
Бусад бүс нутгаас Бразил, Украин зэрэг аж үйлдвэрийн салбар хөгжиж байгаа улсуудыг нэрлэж болох юм. Эдгээр нь урт хугацаанд нүүрсний зах зээлд бага зэрэг дэмжлэг болох ч маш бага нөлөөтэй. Япон, өмнөд Солонгос, Тайванийн эрэлт урт хугацаанд бага зэрэг буурах төлөвтэй байгаагийн дийлэнх нь Энэтхэг болон Зүүн өмнөд Азийн зах зээлээс хамаарч байна.
-АНУ болон Хятадын худалдааны маргаан Хятадын нүүрсний зах зээлд хэрхэн нөлөөлөх вэ?
Хятад улс коксжих нүүрс нийхээ дийлэнхийг Австрали болон монголоос авдаг болохоор худалдааны маргаан коксжих нүүрсний зах зээлд төдийлэн нөлөөлөхгүй. Харин гангийн салбар бол өөр. Хэрвээ АНУ Хятадаас авах гангийн хэмжээг бууруулбал Хятадын гангийн үйлдвэрлэл, эрэлт буурах болно. Энэ бол нүүрсэнд үзүүлэх шууд бус нөлөө юм. Бидний таамаглаж буйгаар хятадын үйлдвэрлэл ирээдүйд буурах төлөвтэй байна.
Үүний зэрэгцээ экспорт нь бага зэрэг өснө. Учир нь гангийн үйлдвэрлэл сайн хөгжөөгүй улс орон цөөнгүй бий. Ямартай ч БНХАУ Америктай хийж байсан худалдаагаа өөр улс оронтой хийх нь гарцаагүй. Эдгээр нөлөө урт болон дунд хугацаанд анзаарагдах байх.
-Монгол улс ОХУ-ын нутаг дэвсгэрээр дамжуулан нүүрсээ бусад зах зээлд нийлүүлэх тухайд та ямар бодолтой байгаа вэ?
Өртөг өндөртэй л байх болов уу. Оросоос транзит тээврийн хөнгөлөлт эдэлсэн ч Япон, Солонгосын зах зээл руу гарахад өртөг зардал илүү өндөр байна. Одоогийн ханшаар болж байгаа ч оросын талаас харвал, тэд ч мөн Зүүн Ази руу гаргах нүүрсний хэмжээгээ нэмэхээр хичээж байгаа. Өнгөрсөн онд оросууд зүүн бүсийн нутаг руу 100 сая тонн нүүрс экспортолсон. Энэ хэмжээгээ 2025 онд хоёр дахин өсгөхөөр зорьж байна.
Хэрвээ ОХУ экспортоо 100200 сая тонн болгон нэмэхээр бол тээврийн хүчин чадлаа сайжруулна. Хэдий сайжруулсан ч тээвэр ложистик нь хангалттай хүчин чадалтай байж чадахгүй. Энэ тохиолдолд охуын нүүрсийг эхэлж гаргаад, монголын нүүрсийг хоёрдугаарт тавих нь гарцаагүй юм.
Урт хугацаанд нүүрсний ханш өндөр хэвээрээ байсан ч Оросын төмөр замын хүчин чадлыг харгалзах нь зүйтэй. Одоогийн нөхцөлд ОХУ Монголын нүүрсийг тээвэрлэн гаргаж чадах эсэхэд эргэлзэж байна.
Засгийн газрын мэдээ