БНХАУ-ын Бээжин хотод энэ сарын 12-13-нд болох "Дэлхийн коксжих нүүрсний нөөц ба зах зээл” чуулга уулзалтын талаар "Гложекс Консалтинг” ХХК-ийн ерөнхий захирал Л.Наранбаатартай ярилцлаа. Тэрбээр АНУ, БНХАУ-ын худалдааны дайн манай улсын нүүрсний экспортод нөлөөлж болзошгүй гэдгийг онцоллоо.

-"Дэлхийн коксжих нүүрсний нөөц ба зах зээл” чуулганы ач холбогдол нь юу вэ. Экспортлогчдод ямар давуу тал бий болох вэ? 

Их гүрнүүдийн геополитикийн тоглолтод нүүрсний үнэ мэдрэг байна 

-Энэ чуулган бол коксжих нүүрсний салбарынхны хувьд хамгийн том цугларалт. Нүүрсний зах зээлийн хандлага, бизнесийнхэн үүнд хэр бэлэн байгааг, үйлдвэрлэлийн бодлогоо хаашаа чиглүүлэх гэж буйг энэ чуулганаас тодорхой мэддэг. Тийм учраас Монголын коксжих нүүрсний уурхайн удирдлага, бизнесменүүд маш идэвхтэй оролцож байна. Манайхан нүүрсээ өндөр үнээр, их хэмжээгээр зарах сувгийг л эрэлхийлдэг Эл зорилгыг хангаж чадахуйц бизнесийн төлөөлөл цаад талаас оролцоно гэдгийг онцолъё. Ган болон цементийн үйлдвэр, цахилгаан станцын захирлууд чуулганд очиж зах зээлийн бодит мэдээллийг бүх эх сурвалжаас авдаг учир яг бизнес эрхлэгчдийн хүсэн хүлээсэн чуулган болдог.

АНУ, Хятадын гангийн бүтээгдэхүүнд импортын өндөр татвар ногдуулсан нь коксжих нүүрсний зах зээлд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй гэж би хувьдаа харж байна. АНУ-ын өндөр татварын улмаас Хятадын ган үйлдвэрлэгчид ажилгүй болж, үүнийг дагаад гангийн үйлдвэрлэлд хэрэглэдэг коксжих нүүрс мөн багасна. Гэхдээ энэ талаар ирэх долоо хоногт болох чуулганд шинжээчид илүү тодорхой мэдээлэл өгөх байх. Fenway Energy-ийн маш сайн дата, судалгаатай шинжээчид мэдээлэл өгөх учир би тэсэн ядан хүлээж байгаа.

 "Coal Mongolia” чуулган долоон жилийн хугацаанд нүүрсний үнийн өсөлт, уналтын аль алиныг үзсэн

Ингэж байж үнийн савалгаанаас ангижирна. Нүүрсээ илүү үнэтэй, их хэмжээгээр зарж, Индонез, Австрали, Канад зэрэг оронтой гол зах зээл дээр өрсөлдөхүйц чадвартай болох нь "Coal Mongolia” чуулганы зорилго болсон. Тиймээс л бид нөхцөл байдалд нарийн дүн шинжилгээ хийж Fenway Energy-д санал тавьсан юм. Гэхдээ санал тавьснаас хойш гурван жилийн дараа ажил хэрэг болж байна.

Ер нь нүүрсний зах зээл их гүрнүүдийн геополитикийн тоглолтод маш мэдрэмжтэй байна. Одоохондоо манай зах зээлд сөргөөр нөлөөлөх үйл явц өрнөж байгаа гэсэн үг. Гэхдээ өөр улс оронд нүүрсний хэрэглээ нэмэгдэж байна. Тухайлбал, дэлхийн гол гурван тоглогчийн нэг Индонез нүүрсний экспортоо танах бодлого барьж эхэлсэн. Тус улс жилд 600 сая тонн нүүрс олборлож, 400 орчим сая тонныг экспортолдог.

Гэвч нүүрсний нөөц нь 20 гаруй тэрбум учир стратегийн зорилгоор нөөцөлж эхэлсэн. Ойрын гурван жил нүүрс экспортлохгүй гэж шийдсэн. Нөгөө талаар Энэтхэг болон АСЕАН-ын орнуудын эдийн засгийн өсөлт эрчимжиж байгаа тул гангийн үйлдвэрлэл ч идэвхжсэн. Өөрөөр хэлбэл, коксжих нүүрсний хэрэглээ нэг талд нэмэгдэж, нөгөө талд багасаж байна. Тиймээс эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэр аль талд гарч байгаагаас эцсийн дүгнэлт гарна. Бээжинд болох хурлаар бүр тодорхой болох байх.

Мөн зарим үйлдвэр нь нэгдэн нийлж, амьдрах чадвартай нь үлдэж байгаа. Энэ бол Хятадын төрийн бодлого. Өнгөрсөн жил болсон хурлын үеэр нэг оролцогч энэ шийдвэр гангийн үйлдвэрүүд дампуурахад хүргэнэ гэж анхааруулахад, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд хариуд нь "Энэ бол манай төрийн бодлого. Илүү өрсөлдөх чадвартай, бүтээмжтэй нь үлдэнэ. Ийм үйлдвэрүүд коксжих нүүрсний үнэ өнөөгийнхөөс нэг дахин өссөн ч тэсэж чадна. Тиймээс хуучин технологиудыг энэ шийдвэрээр заазлана” гэж хэлж байсан.

Өөрөөр хэлбэл, хүрэн нүүрсийг халах бодлогоо төлөвлөснөөсөө хурдтай хэрэгжүүлж байна гэсэн үг. Тиймээс эрчим хүчний нүүрсийг түүхийгээр нь борлуулах орон зай өдрөөс өдөрт маш хурдтай хумигдаж байгаа юм. Монгол Улс 150 гаруй тэрбум тонн нүүрсний баялагтай. Үүнээс 32 тэрбум нь үйлдвэрлэлийн ач холбогдолтой нөөц гэж үнэлэгдсэн. Үүнээс коксжих нүүрс нь зургаан тэрбум, үлдсэн нь эрчим хүчний нүүрс. Тэгэхээр ийм их хэмжээний эрчим хүчний нөөцийг борлуулах зах зээлийн боломж хумигдаж байна гэсэн үг. Цаашдаа нөөцөө хийжүүлэх, цахилгаан болгож нэмүү өртөг шингээж зарахаас өөр арга зам харагдахгүй байна

З.Цэлмэг