-Манай оронд ГХШЭ-ийн ордууд хичнээн төрөл байдаг вэ?

-ГХШЭ-ийн орд нь шүлтлэг магматай, карбонатиттай, нефелинит сиениттэй, шүүгдлийн гаралтай болон шижирмэгийн гэсэн төрлүүдтэй байдаг.

-Манай оронд  ГХШЭ-ийн ямар ордууд байдаг вэ?

-Монголд ГХШЭ-ийн маш олон орд илрэлүүд бий. Ханбогд, Халзан Бүргэтэйд натрийн метасоматиттай холбоотой орд, илрэлүүд байхад Өмнөговьд Мушгиа худаг, Хотгор гээд карбонотит, апатиттай холбоотой ордууд байна.

Харин Дорноговьд нефелинит сиениттэй холбоотой Лугийн голын карбонатитын орд байдаг. Мөн Шартолгой, Дөрвөн дэрт Баянхошууны стронци, Өлгийн шүлтлэг массивын биетүүдтэй илрэлүүд байна. Эдгээрээс хамгийн гайгүй том нь Халзан Бүргэтэй, Мушгиа худаг, Хотгор, Лугийн гол гэсэн дөрвөн орд юм. Хэрэв Баянхошууны стронцийн илрэлийг сайтар судалвал орд болох боломжтой гэж би үздэг.

-Монгол орны ГХШЭ-ийн ордод таны нэрлэсэн дээрх элементүүд бөөнөөрөө байдаг уу эсвэл ганц нэгээрээ тархсан байдаг юм болов уу?

-ГХШЭ нь байгаль дээр ихэвчлэн ямар нэгэн хэмжээгээр бөөндөө байдаг ч аль нэг нь илүү давамгайлсан агуулгатайгаар илэрч байдаг юм шиг байгаа юм. Гол нь ямар эрдэс хэлбэрээр байгаа нь чухал. Гэхдээ хүнд элемент нь нэг хэсэг, хөнгөн нь бас нэг хэсэг байдаг онцлогтой. Эдгээр ордууд нь өөр өөрийн гэсэн онцлогтой. Жишээ нь Лугийн голын карбонатитын орд нь хөнгөн лантаны бүлгийн элементүүдээс голлон бүрддэг. Гэхдээ ордын онцлог нь La, Се агуулгаас гадна Nd, Sm, Eu гэсэн гурван элементийн агуулга өндөр байдаг. Мушгиа худаг болон Хотгорын орд нь шүлтлэг боржинлог чулуун дотор үүссэн апатитын орд юм. Харин Мушгиа худагийн ордод карбонатит бага зэрэг агуулагддаг. Ханбогд, Халзан Бүргэтэй нь Zr, Hf, Ta, Nb-той холбоотой орд. Халзан Бүргэтэй гэхэд л диспрозий өндөрссөн агуулгатай байх жишээтэй.

-Тэгвэл манайх ГХШЭ-ээр баян юм биш үү?

-Зарим хүмүүс Монгол орон ГХШЭ-ийн арвин баялагтай бөгөөд дэлхийн зах зээл дээр гол тоглогч болох боломжтой гэж ярьдаг нь үнэндээ өрөөсгөл ойлголт. Бид хэдийгээр манай Лугийн гол, Халзан Бүргэтэй, Мушгиа худаг шиг ГХШЭ-ийн ордгүй улс орнуудтай харьцуулахад энэ төрлийн ордтой. Гэхдээ уг орд ямар тохиолдолд эдийн засгийн хувьд үр ашигтай болдог вэ гэдэг чинь маш чухал бөгөөд тусдаа асуудал.

Орчин үеийн техник технологид ГХШЭ-ийг өргөн ашиглаж байгаа учраас хэрэглээнээсээ хамаарч дэлхийн зах зээл дээр өндөр үнэтэй байдаг. Ер нь аливаа ашигт малтмалыг орд болгох болон түүнийг уурхайлан авч баяжуулан эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах нь тусдаа асуудал болдог.

-ГХШЭ-ийг хэрхэн баяжуулдаг вэ?

Газрын ховор шороон элементийн баяжмал

-ГХШЭ нь янз бүрийн эрдэст их бага хэмжээгээр агуулагдаж байгальд ихэвчлэн гуравч исэл хэлбэрээр оршдог бөгөөд эдгээр ислүүдийг TR2O3 буюу нийлмэл исэл гэж нэрлэдэг. Эхний ээлжинд эрдсийг нь ялгаж аваад тэдгээрээс ислүүдийг нь ялгаж дахин баяжуулаад дан ислүүдийг гаргаж авдаг. ГХШЭ-ийг ислийнх нь хэмжээнд гаргаж авсан тохиолдолд бараа бүтээгдэхүүн болдог. Бараа гэдэг нь миний чамд үзүүлж байгаа хуруун шилэн дэх нунтаг буюу эдийн засгийн ач холбогдолтой болж байгааг нь хэлж байгаа юм. Энэ бол исэл. Нэгэнт ислээ гаргаж авсан байхад түүнээс элементээ салгаж авах л үлдэнэ шүү дээ.

-Дэлхйн зах зээл дээр ГХШЭ-ийн үнэ ямар байдаг вэ?

-Дэлхийн зах зээл дээр газрын ховрын исэл маш үнэтэй байдаг бөгөөд La-ны 1тн исэл гэхэд жилийн өмнө 20-30 мянган ам.долларын ханштай байсан. Хөнгөн лантаниодоос европийн 1кг исэл нь л гэхэд 750 ам.доллар буюу 1тн нь 750 мянган ам.доллар байгаа. Харин хүнд ГХШЭ-үүд, ялангуяа Dy бол кг-аар хэмжигдэж борлуулагддаг асар үнэтэй бараа. Нэг кг нь 300 ам.доллар гэж үзэхээр 1тн нь 300 мянган ам.доллар болно. 1тн зэсийн баяжмалын үнэ 6-8 мянган ам.долларын хооронд хэлбэлзэж байхад 1тн церийн исэл 20 мянган ам.долларын үнэтэй байдаг гэхлээр хялбар ойлгогдох байх.

-Тэгвэл бид ГХШЭ-ийн ордуудаа ашиглах боломжтой юу?

-Миний мэдэж байгаагаар баяжуулах технологи нь тодорхой болчихсон ашиглаж болох ганц орд бол Лугийн гол. Бусад нь технологи болоод судалгааны хувьд асуудалтай гэж боддог. Ашиглах технологи нь тодорхой биш нөхцөлд ордын нөөц нь ердөө л геологийн нөөц байдаг. Тиймээс бид ГХШЭ-ээ эдийн засгийн эргэлтэнд оруулсан цагтаа л баян гэж ярьж болно. Хятад улс ГХШЭ-ийн дэлхийн зах зээлийн 96 хувийг дангаараа хангадаг. Энэ монопол байдлыг эвдэхийн тулд гадны хөрөнгө оруулагчид манайд ирж Мушгиа худаг, Хотгор, Халзан Бүргэтэй зэрэг ордуудыг ашиглахгүй байгаагийн шалтгаан нь өнөөх технологийн асуудалтай холбоотой байх гэж бодогддог. Харин монацитын шижирмэг орд олдвол ашиглах боломж их бий.

–Тэгвэл хоёулаа Лугийн голын ордын талаар ярилцъя?

-Уг ордын нөөц бага, Лугийн голын болоод Баруун Лугийн ордын нөөц нь нийлээд 20 мянган тонн орчим нийлмэл исэл болно.

Лугийн гол нь Америкийн Mountаin pass гэдэг ордтой төстэй. Америкчууд анх тэнд карбонатитын судлууд олоод ГХШЭ-ийн орд нээлээ хэмээн үзэж байтал судлын захаас нь том цул биет олдсон байдаг. Тиймээс Америкчууд дэлхийн зах зээл дээр ГХШЭ-ийн үнэ өсөхөөр өөрийнхөө ордыг ашиглаад үнэ нь унахаар гаднаас импортлох зарчмаар ажилладаг гэсэн.

Бусад ордууд дээр фосфатаас ГХШЭ-ээ ялгаж авахад асуудалтай байдаг гэж би боддог. Харин Лугийн голын хувьд карбонат буюу зөөлөн, шохойлог чулуу шүү дээ. Тиймээс буталгааны коэффицент нь маш бага байдаг. Кальцит, доломит зэрэг карбонат чулуулгийн дотроос ГХШЭ-ийг агуулсан синхизит, паразит зэрэг эрдсүүд нь хувийн жингээрээ арай хүнд байдаг. Тиймээс анхан шатанд нь алттай шороог угаадаг шиг гравитациар хүнд фракцыг нь ялгах маягтай эрдсээ ялгаад түүний дараа флотац, гидрометаллургийн баяжуулалтаар ислүүдээ ялгадаг технологитой.

Баруун Лугийн голын ордоос Польшид явуулсан дээжинд туршилт хийж гаргаж авсан La, Се-ийн ислүүд нь надад байдаг. /La-ны ислийг үзүүлэв. Зураг 1-ээс харна уу / Энэ нь анхан шатны болон гидрометаллургийн баяжмалаас гаргаж авсан бүтээгдэхүүнүүд юм л даа. Би Баруун Лугийн голын ордын нөөцийн тайланг хамгаалахдаа Геологийн фондонд уг ислийн нэг хувийг өгсөн.

-Та Лугийн голын ордын технологийн асуудлын талаар сайн мэддэг юм байна.

-Лугийн голын ордын ГХШЭ-ийг ялгах технологийг гэнэтхэн өнөөдөр би шийдчихсэн асуудал биш. Манай улс ардчилсан нийгэмд шилжиж хөл толгойгоо олохгүй хүнд байх үе буюу 1992 онд манай Д.Батболд Польшуудтай хамтарч ажиллаж байхдаа Лугийн голын ордын ГХШЭ-ийн технологийн судалгааг Польшийн Варцлав хотод хийлгээд, өөрөө араас нь очиж бүх процессыг нь  нүдээрээ харсан юм. Польшуудаас технологийн тайланг нь нэхэж байж аваад түүнийг нь польш хэлнээс орос хэлнээ хөрвүүлээд тайландаа оруулсан байдаг. Үүгээр зогсохгүй Польш улс руу технологийн хагас үйлдвэрийн судалгаанд явуулсан 28тн хүдрээс гаргаж авсан баяжмалыг борлуулсан орлого болох 6300 орчим ам.долларыг улсад тушаасан байдаг. Манай Д.Батболд ийм л эх оронч үзэлтэй, хийсэн зүйлийнхээ хойноос үнэнчээр явж үр дүнг нь үздэг хүн. Монголын ГХШЭ-ийн судалгааг өдий зэрэгт хүрэхэд Д.Батболд найзын минь гавьяа зүтгэл их байсныг мэдэх хүмүүс нь мэднэ ээ. Ялангуяа карбонатитын төрлийн ордын судалгаанд маш их зүйл хийсэн хүн.

Харин Мушгиа худаг, Халзан Бүргэтэй, Хотгор зэрэг ордуудын судалгаанд Д.Гарамжав гуай болон С.Жаргалан багш нар маш их зүйл хийсэн. Тэд одоо ч Монгол орны ГХШЭ-ийн металогений зургийг зохиож, төрөл, тархалтын зүй тогтол болон эдийн засгийн үр ашигтай талыг нь судалж байгаа. Харин миний хувьд шинжлэх ухааны хүн биш, алх, лүфтэй хайгуулчин. Тиймээс сүүлийн үед залуу халаагаа бэлтгэх хэрэгтэй юм байна гэж бодож ажиллаж байна даа.

-ГХШЭ-ийн судалгааны ажил болон олборлолтын технологи асар их өртөгтэй байдаг ч гадаадын хөрөнгө оруулагчдын сонирхол хэр байдаг вэ?

-ГХШЭ нь дэлхийн зах зээл дээр үнэтэй байдаг. Түүний дээр овор хэмжээ багатай тул төмөр замаар түжигнүүлэлгүй хайрцганд хийгээд онгоцоор тээвэрлэдэг бараа учир гадныхан их сонирхдог. Вольфрамын хүдрийг Ховд аймгаас Улаанбаатар хот хүртэл онгоцоор зөөж борлуулалт хийсэн байдаг. Вольфрамыг Ховдод олборлоод онгоцоор зөөхөд тээвэрлэлтийнхээ зардлыг дааж чадаж байгаа юм чинь түүнээс хэд дахин үнэтэй ГХШЭ ямар ч асуудалгүй шүү дээ. Ер нь ГХШЭ нь олборлолтын зардлаа маш сайн даана гэж бодогддог.

-Лугийн голын ордыг ашиглахад ямар хүндрэл учраад байгаа юм бэ. Ер нь уг ордыг ашиглах боломж бидэнд бий юу?

-Лугийн голын ордыг ашиглаж болно. Манайхан уурхайлахыг бол чадна. Харин гол асуудлын нэг нь Оюутолгой, Цагаан суварга, Олон овоотын орд шиг уурхайдаа лабораторитой байх шаардлагатай болдог. Тэд 2-4м-ийн нэвтрэлт хийж авсан хүдрийнхээ хэмжээг баяжуулах руу явуулахаас өмнө дор нь хэмжиж хянах хэрэгтэй биз дээ. Тиймээс хамгийн гол нь үйлдвэр барихын тулд лаборатори байгуулах шаардлагатай байна.

Миний хувьд Баруун Лугийн голыг ашиглах талаар Польшуудтай ярилцаж үзсэн. Польшийн Варцлав хотод Гидромет нэртэй үйлдвэр байдаг. Уг үйлдвэрийг социализмын үед эдийн засгаар харилцан туслалцах зөвлөлийн хүрээнд ГХШЭ-ийг ашигладаг байж. Тухайн үед Польш, Герман хоёр социалист орнуудаа ГХШЭ-ээр хангадаг байсан аж. Тиймээс бид уг үйлдвэрээс хүдэр баяжуулах технологи болон лабораторийг нь 100 хувь авч болох юм байна лээ. Харин хөрөнгө оруулалтын асуудал болоод манай хууль эрхзүйн орчин Лугийн голын ордыг ашиглахад гол хүндрэл болсоор байна. Мөн ГХШЭ-ийн асуудлыг Цөмийн энергийн газарт хамааруулсан нь учир дутагдалтай санагддаг.

-Гэхдээ одоо байдал дээрдэх байлгүй дээ?

-Нэг үеэ бодвол ГХШЭ-ийг бараг хүн бүр мэддэг, ойлгодог болж. Тиймээс өдгөө арай өөр талаас нь харах байх гэж найдаж, хүлээж байгаа.

-ГХШЭ-ийн эрэл хайгуулын ажлыг ямар аргачлалаар хэрхэн хийвэл илүү үр дүнтэй болох вэ. ГХЭ тэр болгон нүдэнд харагдаад байдаггүй. Тиймээс хээрийн нөхцөлд ажиллаж байгаа геологичид ямар зүйлийг анхаарч ажиллах ёстой гэж та боддог вэ?

-ГХШЭ-ийн хайгуулын ажил гэж тусгайлсан ялгаатай зүйл байхгүй ч зарим онцлогууд бий. Үүнд нэгдүгээрт, шүлтлэг магма тархсан газар ажиллаж байгаа бол ГХШЭ-ийн судалгааг заавал хийх хэрэгтэй. Эрдсийн судалгаа, ялангуяа шлихийн болон геохимийн дээжийг маш сайн авах хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, спектрометр, радиометрийн зураглалыг маш нарийн тороор хийж үзэх хэрэгтэй. Нарийн тор гэдэг нь хоорондын зай нь ойрхон буюу 25-50м-ийн зайтай шугамаар 5-10 алхмын хэмжилттэй хийж үзэх хэрэгтэй гэсэн үг. Зарим хүмүүс "Бид шүлтлэг боржин дээр ажиллаж байгаа болохоор ГХШЭ байж болох уу” гэж надаас их асуудаг. Би тэднээс та нар ямар ажил хийсэн бэ гэж асуухаар хөрсний геохимийн дээжлэлт хийсэн гэдэг. Ганц хөрсний геохимийн судалгаа нь баттай болохгүй. Миний хувьд Лугийн голын орд дээр ажилласан туршлагадаа үндэслэн спектрометр, радиометрийн зураглалыг маш сайн хийх хэрэгтэй юмуу гэж хардаг.  Харин хөрсний геохимийн судалгаагаар хөнгөн La 0.05-0.02 хувь орчим байвал цаашид дэлгэрүүлж үзэх магадлалтай гэж үздэг. Гэтэл зарим хүмүүс 0.002 хувь болон түүнээс бага үзүүлэлттэй байхад ГХШЭ байх боломжтой гэсэн өрөөсгөл ойлголттой байдаг. Ер нь шүлтлэг боржинд La кларкаас илүү өндөрссөн агуулгатай байдаг гэдгийг бодож байх хэрэгтэй юм. Шүлтлэг чулуулагт ямар ч тохиолдолд La, Се гардаг. Харин La, Се нь жигд өссөн буюу 0.02 хувиас дээш үзүүлэлттэй байвал уг газарт ГХШЭ-ийн судалгааг цаашид нарийвчилж үзэх хэрэгтэй байх. Карбонатитын хувьд захын агуулга нь 0.5 хувиас дээш байвал ашиглаж болно гэж үздэг байсан жишиг нь 1986 оных. Харин өнөө үед арай өөр болсон бөгөөд 0.1-0.2 хувь бол үйлдвэрлэлийн агуулга болж чадна.

-ГХШЭ-ийг спектрометр, радиометрээс гадна хээрийн нөхцөлд ямар багажаар тодорхойлж болдог вэ?

-ГХШЭ-ийг XRF-ийн шинжилгээ хийдэг Niton гэдэг багажаар хэмжиж болдог. Гэхдээ энэ багаж нь хоёр янз байдаг бөгөөд нэгд нь газрын ховор хэмжих суваг суулгаагүй байдаг. Тиймээс хэрэв танд Niton байдаг бол ГХЭ-ийг хэмжих сувгийг нь захиалгаар суулгах нь ашигтай гэж зөвлөмөөр байна. Уг багаж нь La, Се хоёроос гадна неодиум, празедиум хоёрыг хэмждэг. Ингэж хэмжиж буй тохиолдолд Zr, Hf, Ta, Nb, Sc-ийг ч хэмжиж болдог учраас тухайн газарт байгаа газрын ховорыг хүнд, хөнгөнөөр нь ялгах боломжтой болдог юм. Гэхдээ Niton нь агуулгыг бага зэрэг өндөр заадаг, цэгэн хэмжилт учраас зааж буй хэмжээнээс бууруулж бодоод тэр нь 0.02 хувиас дээш зааж байвал уг газарт ГХЭ-ийг нарийвчилж судалж болох юм. Ер нь бол дээж шинжилгээг маш хариуцлагатай хийж, лабораторид илүү нарийвчлалтай шинжилгээ хийлгэх хэрэгтэй. Одоо Геологийн Төв Лабораторид Францын төслөөр ГХШЭ-ийн лабораторитой болсон учраас тэнд шинжилгээгээ хийлгэж байх бололцоотой болсон.

-Манай улс газрын тосоо дотооддоо боловсрууллаа гэхэд технологид зайлшгүй шаардагдах цери, лантан зэрэг элементийн судалгаа хэр хийгдсэн байдаг юм бол. Энэ хоёр элемент манайд хэр олдоцтой байдаг вэ?

-La, Се-ийн нөөц Лугийн голын ордод байна. Бид нефтийг дотооддоо боловсруулах гэж байгаа бол Лугийн голын ордоо ашиглах хэрэгтэй шүү дээ. Лугийн голыг ашиглаж чадахгүй байгаа юм чинь La, Ce-ийг бодвол гаднаас л импортлох биз.

-ГХШЭ-ийг олборлоход байгаль орчинд ямар нөлөө үзүүлдэг вэ?

-ГХШЭ нь уран, торийг тодорхой хэмжээгээр агуулдаг. Миний өмнө нь ярьсан спектрометр нь ГХШЭ-ийг уран, торигийнх нь хэмжээгээр барьж авдаг. Тиймээс хүмүүс ГХШЭ-ийг олборлоход уран, тори цацарна, хортой гэж боддог. Үнэндээ энэ нь буруу ойлголт. Харин далд уурхайд битүү нөхцөлд ажиллаж байгаа тохиолдолд радиаци гардаг тул тэнд ажиллаж буй хүмүүсийн хөдөлмөрийн аюулгүй нөхцлийг хангах ёстой байдаг. 2012 онд Баруун Лугийн орд дээр хийсэн Польшуудын технологийн туршилтаар баяжмалаас торийн агуулга нь чөлөөтэй салж байна гэдгийг баталсан. Мэдээж баяжуулахад тори бас баяжих ч түүнийг салгах арга байна. Тухайн баяжмалд торийн агуулга бага зэрэг байхад л хил нэвтрүүлдэггүй. Харин салгаж болж байгаа юм чинь тухайн баяжмалыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах боломж нээгдэнэ. Уг баяжмал нь байгаль орчинд ямар ч сөрөг нөлөө үзүүлдэггүй. Хар тугалга, цайр олборлохтой л адил зүйл.

-Бид цаашид ГХШЭ-ийн судалгаа, ашиглалтад ямар бодлого барьж ажиллах ёстой гэж таны хувьд боддог вэ?

-Монголд ГХШЭ-ийн орд, илрэлүүд бий. Манайд монацитын шороон орд байдаг ч тун ховор. Гэхдээ уг ордыг ашиглаж бол болно. Ер нь ГХШЭ-ийн ордыг бага гэлтгүй ашиглах хэрэгтэй. Ер нь ГХШЭ-ийн технологийг нутагшуулах, экспортын шинэ төрлийн бүтээгдэхүүн бий болгох тухай яригдах болсон нь манай орны хувьд цоо шинэ зүйл юм. Үүнийг би их дэмжиж байгаа. Тиймээс бид ГХШЭ-ийн судалгаанд ихээхэн анхаарч бага гэлтгүй ашиглах нөхцлийг бүрдүүлэх хэрэгтэй байгаа юм. Гэтэл Баруун Лугийн голын ордын ашиглалтын лицензийг авах нөхцөл нь бүрдсэнээс хойш нэг жил гаруй хугацаа өнгөрч байгаа ч одоо хэр нь авч чадаагүй л байна.

Манай улстөрчид гадны хөрөнгө оруулагчидтай уулзалт хийхдээ ГХШЭ ашиглах тал дээр хамтарч ажиллах талаар их ярьсан байдаг. Гэтэл эргээд өнөөх хөрөнгө оруулагчид нь Монголд ирээд бидэнтэй уулзалт хийхэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигийн дагуу ГХЭ хайх, ашиглах тусгай зөвшөөрөл авахын тулд Үндэсний аюулгүй байдлаас зөвшөөрөл авсан байх ёстой талаар тэдэнд мэдэгдэх хэрэгтэй болдог юм. Ингээд нэг компанийн тусгай зөвшөөрөл Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга нар танилцаж зөвшөөрч байж олгох хэмжээний хүнд суртал туулна гэдгийг сонссон ямар ч хөрөнгө оруулагч бидэнтэй хамтарч ажиллахад үнэхээр хүнд шүү дээ.

Улстөрчид, төрийн албаныхан хариуцлагаас эмээж бие биен рүүгээ асуудлыг түлхэж байгаагаас болж бид хөрөнгө оруулагчдаа алдаж байна. Хөрөнгө оруулагч олоод гэрээ хийх гэхээр ашиглалтын лиценз нь гараагүй учир ажиллаж болдоггүй. Өмнөх Засгийн газарт алт, нүүрс, ГХШЭ зэрэг хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэхээр болж уулзалт зохион байгуулахад нь би оролцож байсан. Тэнд нэг их сайхан зүйл ярьдаг ч үнэндээ ажил хэрэг болгож чаддаггүй. Хүмүүс хувь хувьдаа ажилтай болоод ч тэр үү хаалганы цаана гараад өнөөх ярьсан асуудлаа бүгд мартдаг. Тиймээс ГХШЭ-ийн ордтой, газрын ховор байж болох хүдэржилттэй талбай эзэмшигчид болон хөрөнгө оруулагчид хамтарч клуб байгуулаад facebook-ээр мэдээллээ солилцож, хамтарч ажиллах хэрэгтэй гэж миний хувьд боддог. Мэргэшсэн зэрэгтэй инженерүүд ашигт малмалын ордуудын талаар мэдээлэл өгөх зорилгоор facebook групп үүсгэсэн. Миний хувьд завтай болж байгаад ГХЭ-ийн чиглэлээр мэдээлэл оруулна гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа.

-Та ГХШЭ-ээр судалгаа хийсэн арвин туршлагатай хүн. Тиймээс ирээдүйд энэ чиглэлээр ямар зүйл хийж бүтээхийг хүсдэг вэ?

-Арвин их нь ч юу байхав. Миний хувьд Лугийн голын ордын талаарх мэдээллийг Хайгуулчин сэтгүүлд хэвлүүлдэг. Лугийн голын ордыг монголчууд бид ашиглаж чадах учраас уурхай болгох юмсан гэж би хүсэж явдаг. Миний аав Налайхын уурхайд 1947-1967 оныг хүртэл ажилласан уурхайчин байсан. Би уурхайчны хүүхэд, түүний дээр мэргэжил, мэргэшил байна, залуусаа сургамаар байна. Тиймээс Баруун Лугийн голын уурхайг босгох хувь тохиол байгаа болов уу хэмээн найдаж явдаг.

-Цаг гаргаж ярилцсан танд баярлалаа. Хүсэл мөрөөдлөө биелүүлж Баруун Лугийн ГХЭ-ийн орд дээр уурхай босгохыг хүсэн ерөөе.

Эх сурвалж: Хайгуулын мэдээ сэтгүүл /2015 он/