Хамуг Монгол Хөдөлмөрийн намын цэцийн дарга Ц.Шинэбаяртай таарсан хэдэн асуулт

Эдийн засгийн хүнд­рэлээс гарах арга замын тухайд та юу хэлэх вэ?

-Ерөөсөө  энэ авлига, хээл хахуульд идэгдсэн, үүний эсрэг тэмцэх чадваргүй ялзарсан, гадаад, дотоодын мөлжигчдийн гар хөл болсон хүмүүс төрд байгаа үед эдийн засгийн хүндрэлээс гарах боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл, хэн нэгэн хариуцлагагүй авилгач этгээдэд хариуцлага тооцож чадахгүй байна шүү дээ. Жишээ нь, "Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК байна. Энэ бол хууль бус компани. Компанийн тухай хуулийн маш олон заалтыг зөрчсөн. Хуулийн дагуу хувьцаа эзэмшигчдийнхээ хурлыг хийгээгүй. ТУЗ-өө ч хуулийн дагуу сонгоогүй. ТУЗ  нь хууль бус учраас Я.Батсуурь бол хууль бус захирал. Захирал нь хууль бус учраас хийсэн бүх гэрээ, хэлцэл, тендер нь хууль бус. Нэгэнт хууль бус учраас тэд хууль бусаар үйл ажиллагаа явуулж,  байгалийн баялагт дур зоргоороо үнэ тогтоож, ашигт малтмалын үнийг зориуд унагааж, нэг тонн нүүрсийг 40 ам.доллараар гадагш  өгч хулгай хийж байна. Энэ бол төрийн ажил ч биш, бизнес ч  биш, зүгээр л  хулгай.  Хулгай луйврыг өөгшүүлж байгаа төр, засагтай байгаа тохиолдолд эдийн засаг сайжрахгүй. Авлигатай тэмцэх эр зориг ч энэ төрд алга. Хуулийн гадуур амьдардаг цөөн хэдэн хүн, хуулийн дор амьдардаг ард түмэн гэсэн хоёр ертөнц бий болчихоод байна. Авлигатай тэмцэж байна  гээд хуулийн дор байгаа хүмүүсийн жижиг авлигыг ярьж байна. Хуулийн гаднах хүмүүсийн том авлига   аманд багтахгүй тоотой, тэр нь өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байхад хариуцлага тооцохгүй, шийдэхгүй байна. Түүний хамгийн тод  жишээ нь, "Эрдэнэс Тавантолгой”  ХК юм.

-Тэгвэл Оюутолгой цаашид яах бол?

-Бид Оюутолгойн гэрээг Их хурлаар баталж байхдаа 2012 оны арванхоёрдугаар сард Оюутолгой ашиглалтад орно, цаашдаа хэ­вийн ажиллана, бүтээгдэхүүнүүдээ гаргаж, ашгаа өгч эхэлнэ, татвар төлөлтөөр ихээхэн ашиг орж ирнэ гэж ярьж байсан. Гэтэл ашиглалтанд орох хугацаанаас хойш бараг  хоёр  жил өнгөрсөн ч. Оюутолгой өнөөдөр газрын доорх байгууламжийнхаа дөнгөж 20 хувь, босоо  амныхаа  50 хувийг л барьсан байна шүү дээ. Бид гадаадын хөрөнгө  оруулалт менежмент их сайтай, зохион байгуулалт ч сайн байдаг гэж бодож байсан. Гэтэл гадаадын хөрөнгө оруулалт болгон адилгүй юм байна. Мөн тэр болгон бизнес байдаггүй юм байна. Оюутолгой анхны хийсэн гэрээгээрээ бол ашиглалтад ороод  бүх ажлаа төлөвлөгөөний дагуу хийсэн байх ёстой. Гэтэл 4.5 тэрбумаар гэрээ байгуулчихаад тэр нь  долоон  тэрбум болчихсон, хийх ёстой ажлаа хийгээгүй байна шүү дээ. Тэгэхээр энэ бизнес биш, хөрөнгө оруулалт ч биш, цаана нь өөр зүйл байна.

-Цаана нь байгаа өөр зүйл нь чухам юу юм бол?

-Харин тэрийг л олох шаардлагатай болж байна даа.

-Хуулиас болж хөрөнгө оруулагчид  дөлөөд байна гэх юм?

-Оюутолгойн араас хөрөнгө оруулагч орж ирээд манай хуулийг хүндэтгэж авилгачдыг өөгшүүлэхгүй гэх баталгаа хэрэгтэй байна уу. Оюутолгойн гэрээ үлгэр  жишээ боллоо гээд бид ихээхэн найдлага тавьсан. Маш олон хөнгөлөлт үзүүлсэн. Бүх юмаа зүгээр өгсөн. Одоо тэгээд хаана юу байна. Оюутолгойн араас орж ирэгсэд барьцвал яах вэ. Тэгвэл бид байгаа бүхнээ алдаад дуусна шүү дээ. Тэгэхээр Оюутолгойгоор жишиг авна гэвэл хамгийн муу жишиг болох гээд байгаа юм. Одоо ирж байгаа хүмүүс Оюутолгойгоос хэд дахин сайн, илүү сайн ажиллана гэдэг  болзолтой орж ирэхгүй бол түүнээс дордуулчихвал баларсан юм болно.

-Ер нь манай улс газрын доорх баялгаа ашиглах шаардлага байна уу?

-Одоо  ч гэсэн Тавантолгойг ашиглаад улс, ард түмэн юу хожсон юм. Монгол Улсад нэг ч төгрөгийн ашиг алга. Нарийн Сухайтын орд мөн адил. "Энержи Ресурс”, "Болд Төмөр Ерөө”, "Цайртминераль” гээд нэг  ч төгрөгийн ашиг өгөхгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл, нэг ч төгрөгийн ашиггүйгээр бидний байгалийн баялгийг  цөлмөж, цөөн хэдэн гэр бүл ашиг олж байгаа. Эдийн засаг нь өслөө гэж байгаа ч ард түмэн, хувь хүнд ямар ч хүртээл алга. "Жирийн иргэдийн худалдан авах чадвар нэмэгдсэн үү” гээд аваад үзэхэд л бүх юм тодорхой. Иргэдийн худалдан авах чадвар өдрөөс өдөрт буурч байна. Төгрөгийн ханш уначихлаа. Импортын эдийн засагт суурилсан манай улсын хувьд валютын ханш өссөн үед худалдан авах чадвар эрс унахаас ч аргагүй. Ийм л байдалтай байна шүү дээ.