Найр хурим тэгширсэн, намрын дунд сарын шинийн 17-ны билэгт сайн өдөр Сэлэнгэ аймгийн Баянгол сум буюу Баруунхарааг зорилоо. Улаанбаатар хотоос гурван цаг гаруй явж Баруунхараад ирэв. Баруунхараа сумын төвөөс Зүүнхараа сумын төв рүү явах замд буюу 18 км зайд орших Хөхөөгийн булгийн рашаан дээр ирсэн нь бидний зорьсон газар байлаа. Рашааны эхийг 40 орчим метр төмөр торон хашаагаар хашиж, мал амьтан орохоос сэргийлжээ. Тус рашааны эхийг нутгийн иргэд болон Хараа голын сав газраас тохижуулах санал гарган тус нутагт үйл ажиллагаа эрхэлдэг "Бороо гоулд" компанийн санхүүжилтээр тохижуулжээ. Энэхүү ажлыг Хараа голын сав газрын захиргааны дарга Э.Пүрэвжав, "Бороо гоулд" компанийн төлөөлөгчид "Гонир" багийн Засаг дарга Б.Болортуяа болон нутгийн иргэдэд хүлээлгэн өглөө. Энэхүү ажлын гүйцэтгэгчээр "Цогзолбоо-Эрдэнэ" ТББ ажиллажээ. Өнгөрсөн есдүгээр сарын 10-наас энэ сарын 1-нийг хүртэл Хөхөөгийн булгийн рашаанаас гадна Зүүнхараа сумын төвөөс баруун урагш зүгт 20 км зайд орших Тахилтын булаг, тус сумын төвөөс зүүн хойд зүгт 40 км зайд орших Чулуутын голын эхийг тохижуулсан байна. Хашааны бэлдэц хийх явцад Хараа голын сав газрын захиргаанаас хяналт тавьсан бөгөөд хашааны гадна талд хүн суух сандал болон сав газрын самбарыг байрлуулсан байна.

Энэ бүхнийг хийхэд "Бороо гоулд" компани 16.6 сая төгрөгөөр санхүүжүүлжээ. Тус хашааг хатуу хөнгөн цагаан тороор хийж, 25x25 мм угальник төмрөөр хүрээлж, төмөр шон суулгажээ. Хашааны бүх холболтыг гагнуураар хийж гүйцэтгэж Хараа голын сав газарт хүлээлгэн өгсөн байна. Энэ үеэр Хараа голын сав газрын захиргааны дарга Э.Пүрэвжав хэлэхдээ "Манай Хараа голын сав газрын захиргаа Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яамны сайдын тушаалаар байгуулсан. 2013 оноос орон нутагтай хамтран үйл ажиллагаа явуулж байна. Хэдий богино хугацаа ч гэсэн нэлээд ажил хийлээ. Тухайлбал, манай захиргааны санаачлагаар "Бороо гоулд" компанийн санхүүжилтээр Гурван булаг, шандыг тохижуулаад байна. Өнөөдөр энэхүү ажлыг орон нутагт хүлээлгэн өгч байна. Баруунхараа сумын нутагт орших Хөхөөгийн булаг рашаан нь гэдэс дотор, ходоодны эмчилгээний зориулалтаар ашигладаг. Нутгийн иргэд болон явуулын хүмүүс ихээр ирдэг. Мөн Зүүнхараа сумын нутагт орших Тахилтын булаг, "Чулуутын голын эхийг хашиж хамгаалсан байгаа. Энэхүү байгаль дэлхийгээ хамгаасан үйл ажиллагааг санхүүжүүлсэн "Бороо гоулд" компанийн хамт олонд баярлаж, талархсанаа сав газрын захиргааны зүгээс илэрхийлж байна. Цаашдаа бидний хамтын ажиллагаа улам өргөн дэлгэр байх болтугай" хэмээн ярьсан юм.

Нутгийнхан Хөхөөгийн булаг рашаанаа их дээдэлдэг юм билээ. Саванд уудалж аваад газар хүргэдэггүй ёстой гэнэ. Өвөл, идэр есийн хүйтэнд ч рашаан оргилдог бөгөөд уухад хүйтэн байдагүй аж. Бидний харснаар рашааны эх нь хоёр, гурван газраас оргилж байсан ч түүнээс ч олон газраас гардаг гэнэ. Харин оргилж байгаа нэг эхийг нь хашаагүй байсан юм. Үүнийг сунгаад хашсан бол зүгээр байж хэмээн төлөөлөгчид болон иргэд хоорондоо ярилцаж байлаа. Мөн нутгийн иргэд энэхүү рашааныг ходоод, дотрын өвчин анагаадаг увидастай хэмээн түүхээс нь хуучиллаа. "Гонир" багийн иргэн Л.Дэлгэрмаа ярихдаа "Энэ рашаан нь "Нарийн хөндий" бүлгийн эзэмшлийн газрын хүрээнд байдгийн хувьд манай бүлэг урьд нь хашиж хамгаалж байсан. Дээр үеэс л ходоод, гэдэсний рашаан хэмээн нэрлэгдэж ирсэн. Хүүхдийн ходоод, гэдэс өвдсөн үед уулгаж эдгээдэг. Дээр үед Хөхөө гэдэг хүний бие өвдөөд энэ булгаас ус ууж эдгэсэн гэдэг. Тэгээд л Хөхөөгийн булаг рашаан гэж нэрлэсэн хэмээн настангууд ярьдаг юм. Манай нутгийн болон Зүүнхараа сумын иргэдээс энэ рашааныг уугаад ходоод, гэдэсний өвчнөө анагаасан гэж ярьдаг хүмүүс олон бий. Рашааныг хамгаалахад тусалж байгаа хүмүүст маш их баярлаж байна" гэв.

"Гонир" баг нь нийт 1542 хүн аМтай, 496 айл өрхтэй юм байна. Тус баг нь таван хэсэгт хуваагддаг бөгөөд энэхүү рашаан нь дөрөвдүгээр хэсэгт хамаардаг байна. Анх очсон миний нүдээр нутгийн Иргэд их л ажилсаг, хөдөлмөрч ард түмэн шиг санагдсан. Бүлэг болон хуваагдаж, хийж, бүтээсэн ажлаараа уралддаг гэнэ. Нутгийн удирлдлагууд иргэд болон аж ахуйн нэгжүүдийн хамтын ажиллагааг дэмжих, цаашид ийм ажлууд их хийгдэнэ гэдгийг хэлж байсан юм. Баянгол сумын Гонир багийн Засаг дарга Б.Болортуяа энэ үеэр "Өнөөдөр "Гонир" багийн дөрөвдүгээр хэсэгт орших Хөхөөгийн булгийн тохижуулалттай танилцаж байна. Манай багийн хувьд хамгаалалтад авах шаардлагатай булаг шанд байдаг. Иргэдийн санаачлагаар Өлөнтийн, Сэвсүүлийн гэх мэт голын эхийг хашиж байгаа. Энэ рашааныг иргэд маань хашиж хамгаалахгүй бол устаж, үгүй болох гээд байна гэдэг санаачлагыг удаа дараа гаргасан. Байгалиа хамгаалахад иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, баг болон сумд үйл ажиллагаа явуулж буй компани, аж ахуйн нэгжийн ниймгийн хариуцлагыг өндөржүүлэх чиглэлээр байгалиа хамгаалах санаачлага гаргасан, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн "Бороо гоулд" компанийн нийт удирдлага, албан хаагч, ажилчдад багийн нийт иргэдийн өмнөөс талархаж байгаагаа илэрхийлье" хэмээн ярьсан юм. Нутгийн иргэд ирсэн хүмүүст рашаанаас хүртүүснээр тус рашааны тохижуулалттай танилцах ажил дууссан юм. Цас хаялан хүйтэрч байсал ч нутгийн үзэсгэлэнт байгаль нүднээ ил байлаа. Намуухан, долгиолон урсах үзэсгэлэнт Хараа голын дэргэд дахин ирэх хүсэл хэн хүний сэтгэлд оршсон биз ээ.

Б.ЦЭНД-АЮУШ /ҮНДЭСНИЙ ШУУДАН/